Хэвлэх


2024-07-25 07:34:42http://mongoltoli.mn/

ЗЭРЛЭГ

1. Хүн, амьтангүй хээр хөдөө газар: зэрлэг тайга (онгон дагшин тайга), зэрлэг хөвч (хүн нутагшиж суурьшаагүй буй ой), зэлүүд зэрлэг [хоршоо] (а. Буйд онгон дагшин; б. Бөглүү газрын хууль ёсгүй байдал) - Намрын борооны сүүлчээр Хэнтийн зэрлэг хөвч газар орших Цахиурт хэмээн соронзот уулын зүг хол ойрын олон амьтан ундуй сундуй очицгоов. С.Эрдэнэ. Малын хөлийн тоос;


2. Хүнд дасаагүй, тэжээмэл биш, хээрийн догшин амьтан: зэрлэг араатан (уул, хээрийн догшин араатан амьтад), зэрлэг галуу (хээрийн бор галуу, хярууч галуу), зэрлэг гахай (уул хээрийн гахай), зэрлэг тахь (тэжээвэр биш тахь) - Энэ ойд арслан барс, тэргүүтэн хээрийн зэрлэг амьтад дүүрэн байдаг. В.Шарма. Таван сургамж., зэрлэг шувуу (хээрийн шувуу, тэжээвэр биш шувуу), зэрлэг догшин [хоршоо] (атар онгон, эмнэг хангал);
3. Хээр хөдөө ургадаг, таримал биш ургамал: зэрлэг олс (хээр ургадаг, салаа навч олсны адил, дурсыг салгаж боловсруулан ашиглана), зэрлэг өвс (тариалангийн талбайд ургасан хээрийн өвс), зэрлэг үзэм (усан үзмийн зэрлэг нь), зэрлэг хушга (хүний оролцоогүй ургасан хушга), зэрлэг сарнай [ургамал] (таримал бус хээрийн сарнай), зэрлэг сонгино (уулын сонгино; улаан сонгино) - Одоо самар жимс, мөөг, зэрлэг сонгино мэт эх орныхоо хэмжээлшгүй их баялгаас ашиглаж болох зүйл бүрийг аль болох ихээр ашиглах нь чухал. Б.Бааст. Алтайн хөх дөнөн., зэрлэг түүх (тариалангийн газар ургасан зэрлэг өвсийг түүх);
4. Оногдсон эзэн, харьяалалгүй зүйл: зэрлэг сум (тэнэсэн сум) - Зэрлэг сум исгэрэн ирж тоононы голыг сэт цохив. Г.Батбаяр. Өндөрт хатгасан туг;
5. Ёс журамгүй, танхай балмад үйл явдал, байдал - Энэхүү хүний ёсноос гадуур зэрлэг муухай явдлыг нүдээрээ үзсэн Базар гэлэн тэсэж ядахдаа ухаан бодол алдран муужрав. Ж.Дамдин. Үймээний жил., зэрлэг авир (балмад авир), зэрлэг балмад [хоршоо] (ёс зүйгээс гажууд аашилдаг, хэрцгий балмад), зэрлэг бүдүүлэг [хоршоо] (харанхуй бүдүүлэг), зэрлэг танхай [хоршоо] (ёс зүйгээс гажууд аашилдаг, хэрцгий зан авиртай) - Мадригийн удирдсан эрэлхэг дайчид гаминдааны зэрлэг дээрэмчдийг үлдэн хөөж бут ниргэв. Г.Жамъян. Гал атгасан гар., зэрлэг тэрс [хоршоо] (малын эдлэгдээгүй, атар онгон нь) - Уул талын араатан жигүүртэн ба хүн амьтны морь мал нь догшин долгин, зэрлэг тэрс. В.Инжаннаши. Хөх судар;
6. [шилжсэн] Хүүхдийн ярианд зарим үед гайхалтай, биширмээр, маш, нэн их гэсэн утга илтгэнэ: зэрлэг гоё (үнэхээр гоё), зэрлэг том (маш том), зэрлэг олон (тун олон), зэрлэг амттай (нэн амттай).

--oOo--