Хэвлэх


2024-10-04 05:41:07http://mongoltoli.mn/

ДҮЛИЙ

1. Чих огт сонсохгүй, сонсгол нь муу: дүлий дүгэх (а. Буруу ташаа сонсох; б. Дүлий дүмбэ оргих), дүлий хүн (сонсгол муу хүн) - Харин эмэг эх чих дүлий учир чин сүсгээр наманчилж хэнэггүйхэн сууна. З.Баттулга. Уяхан замбуутив., нохойгүй айл дүлийтэй адил, номгүй хүн сохортой адил [зүйр цэцэн үг] (хүн эрдэм ном сурахгүй бол хэцүү гэсэн санаа), дүлийдээ найдаж унгараг [зүйр цэцэн үг] (зохисгүй юманд найдах хэрэггүй гэсэн санаа), нүдэн балай, чихэн дүлий [зүйр цэцэн үг] (тухайн зүйлд дургүй учраас үзээгүй, сонсоогүй мэт байх нь) - Долгорын зовж шаналж байгааг хараад Должин бах нь ханаж, дотроо хязгааргүй баярлавч Итгэлтээс айгаад энэ бүхнийг мэдэхгүй хүн болж, нүдэн балай, чихэн дүлий мэт явдаг байжээ. Ч. Лодойдамба. Тунгалаг тамир., *таг дүлий (огт юм сонсохгүй, сонсголгүй) - Өрөөсөн чих нь таг дүлий, дүлий ч гэсэн хүнтэй хэрэлдэх доромжлохдоо Хараадаа л лав хүнийг урдаа оруулдаггүй байсан. Р. Ганбат. Хужир нугадаа очих юмсан;


2. Дөжин: дүлий балай (ажиггүй балай), дүлий хүүхэд (ажин дөжин хүүхэд), дүлий толгой (ер үг авдаггүй этгээд), дүлий дөжин [хоршоо] (ажиг сэрэггүй, анхааргагүй, тоомжир муутай), дүлий дүмбэ [хоршоо] (огт сонсоогүй мэт хэнэггүй байдал) - Баяраар таг чимээгүй дүлий дүмбэ өнгөрөлтэй биш дээ. С. Пүрэв. Дан найрал дуу., дүлий царайлж дүмбэ оргих [зүйр цэцэн үг] (ямар ч юм болж байсан тоохгүй, үл мэдэгч царайлах гэсэн санаа);
3. Хөндий, зай завсаргүй цул: дүлий боов (хөөцгүй, салбангүй цул боов), дүлий бул (а. Голыг нь шувт нүхлээгүй ин, үтрэмийн бул; б. Тэрэгний хүрдэнд хэрэглэх тэнхлэг, хэгээсний нүх гаргаагүй бул), дүлий хаалга (цонхгүй битүү хаалга) - Ойр орчмын дүлий хар байшингуудад цуурай хадааж... С.Эрдэнэ. Хонгорзул;
4. Ямар ч чимээ аниргүй: дүлий дүлэр [хоршоо] (ажин түжин) - Тэнгэр баганадсан дүлий цагаан уулс хавчин хүрээлснээс өөр юмгүй. С.Эрдэнэ. Миний эх орон, миний тоонот.

--oOo--