2024-07-24 06:21:03http://mongoltoli.mn/
1. Хоёроос дээш өнгө холилдон оролцсон байдал;
2. Хоёр ба хэд хэдэн өнгө бүхий амьтан, малын зүс: алаг ямаа (цоохор зүсмийн ямаа) - Алаг ямааны ишиг хорин хоногтой. Д.Нацагдорж. Зохиолын түүвэр., хар алаг (хар зүсэнд цагаан өнгө оролцсон нь), хул алаг (хул зүсэм дээр цагаан өнгө алагласан нь), хүрэн алаг (а. Хүрэн зүсэнд цагаан өнгө оролцсон нь; б. Нидрэгдэж цохигдсоны улмаас арьсанд үүсэх толбо), хээр алаг (хээр зүсэнд цагаан өнгө оролцсон нь);
3. Жигд биш, янз янз: алаг булаг (а. Алагтай адил; б. Зүйл зүйлийн өнгө зүс тарлантан холилдсон нь), алаг мах (өөх мах алагласан), алаг нүд (яруу найрагт нүдийг магтсан хэллэг, том нүд) - Сормуусан дундаа талимаарах алаг нүдний мэлмэрээнд сайхан бүсгүйн сэтгэлийг эзэгнэнхэн төрлөө би. Б.Явуухулан. Би хаана төрөө вэ., алаг онд орох (өвлийн улирлыг малын зарим нь тарган, зарим нь туранхай туулах), алаг самнаа (өнгө алаглуулан давхарлаж хийсэн монгол үндэсний гурилан боов), алаг ургасан тариа (зарим газар сайн, зарим газар муу ургасан тариа), алаг тариалан (зурвас зурвасаар зэрэгцүүлэн тарьсан тариалан), алаг хорвоо (а. Дэлхий; б. Амьдрах ертөнц), алаг цоог (хааяа хааяа, энд тэнд, хэсэг бусаг) - Ил далд эсэргүүцэх байдал алаг цоог алс булс булталзаж байв. А.Дашням. Өлзийнарангийн өчил., алаг эрээн (эрээн цоохор) - Алтайгаараа дүүрэн алаг эрээн адуугаа халиагаад явлаа. Торгууд, захчин ардын үлгэр тууль., алаг цоог (а. Нэг жигд биш, энд тэнд; б. Үе үе, хааяа), *алаг бөөрний холбоотой (ах дүү, төрөл садны хэлхээ холбоотой) - Энэ нарт хорвоод эцэг эхээс хоёулхнаа үлдсэн алаг бөөрний холбоотой хүмүүс өнө удаан хагацлын дараа гэнэт уулзан учирлаа. Л.Түдэв. Уулын үер., *алаг махны тасархай, алтан ясны хэлтэрхий (садан төрлийн холбоотой хүн), *алаг үзэх (хүнийг үзэл бодол, байр суурь, гарал үүслээр нь ялгаварлах), алаг үзэлтэй, адгуу зантай [зүйр цэцэн үг] (хүнийг ялгаварлан харьцдаг), алаг булаг адуунд байдаг, андуу буруу аманд байдаг [зүйр цэцэн үг] (хэлж ярихдаа бодолтой бай гэсэн санаа), аяганы алгаас, адууны алаг дээр [зүйр цэцэн үг] (хүнийг ялгаварлах хэрэггүй гэсэн санаа), эх нь хээр алаг бол, хүү нь шийр алаг зүйр [зүйр цэцэн үг] (хүү нь удам угсаагаа дууриадаг гэсэн санаа), алаг ангир [амьтан] (эрээн ангир), алаг ар [амьтан] (нүдний цэцгий хар, толгой хүзүү, ар жигүүр цөм гялалзсан хүрэн өнгөтэй бялзуухай), алаг барс [амьтан] (толгой цагаан, сүүл улаан, барс шиг бидэртэй, уянгалуу дуутай нэгэн зүйл араатан), алаг болжмор [амьтан] (хар буюу хар бидэртэй, цагаан чандар холилдон ургасан болжмор), алаг бүслүүр [амьтан] (хэмэрлэг хяруулын өөр нэр), алаг дунгар [амьтан] (хошууны үзүүр матигар, хумс нь харцгайнхтай адил бялзуухай); алаг мариа (хүний нүүр гарт гарч цагаан алаг сорви үлдээдэг өвчин); алаг мэлхий (шагайгаар мэлхийн биеийг дүрслэн өрөөд, шоо орхиж наадах монгол үндэсний нэг зүйл тоглоом), алаг нугас [амьтан] (тарлан нугас), алаг сүлд (хар, цагаан адууны сүүлээр хийдэг, монголчуудын энхжингийн бэлгэдэл болсон төрийн сүлд), алаг толгой [амьтан] (толгойнхоо хойно цагаантай, өрөвлөгийн нь дунд хар сэвхтэй шувуу), алаг тахь [амьтан] (нэгэн зүйл эрээн зүсмийн зэрлэг адуу), алаг ураацай [амьтан] (таван зүйл өнгө бүрдсэн нэгэн зүйл хараацай), алаг хулан [амьтан] (нэгэн зүйл зэрлэг адуу), алаг хуухуур [амьтан] (ой тайгын гүнд өндөглөн зусдаг, ургамлын үр жимсээр хооллодог, бор шувууны багийн нүүдлийн шувуу), алаг хяруул [амьтан] (толгой, жигүүр, сүүл хар, бидэр шар, арын чандар улаан цагаан хольцолдон ургасан, зажуурын чандар толгойг өнгөрөн ургасан гургуулын төрлийн шувуу), алаг цондуул [амьтан] (бие, хүзүү алаг нэгэн зүйл цондуул шувуу), алаг шоргоолж [амьтан] ( чээж болон бөгс нь хар, дунд бие нь шаравтар нэг зүйл шоргоолж), алаг нил цэцэг [ургамал] (уртлаг зууван бүслэг навч, бор, цагаан, шар, гурван өнгөт таван хэлтэст том дугариг цэцэгтэй, гоёмсог олон наст, өвслөг, салаа ургамал), алаг хунчир [ургамал] (буурцагт ургамалд багтах говь нутгийн олон наст өвслөг хортой ургамал; эгц доошоо сууж ургасан үндэслэг шинжтэй, махирласан олон салаа иштэй, цайвар ногоон өнгийн жижиг навчтай, тэр нь саарал өнгийн үсээр бүрхмэл; цэцэг нь бүдэг ягаан өнгөтэй, олон толботой), алаг нүдэн цэцэг [ургамал] (олон наст өвсөрхөг ургамал), алаг өвс [ургамал] (угаараа хэвтээ байгаад дээшээ шулуун ургасан иштэй, таван судалт хавтгай цагаан бүслэг навчит, цацаг баг цэцгээс жижиг цэцэг дэлгэрч, дөрвөн жижиг бөмбөлөг жимс суудаг, олон наст өвслөг ургамал), алаг бамбуу (нэг зүйл шавж. Тэмтрүүл нь шилбүүр хэлбэртэй, хөл нь нарийн урт, хатуу далавчид нь шаравтар хар бидэртэй, бие гүйцсэн хорхой нь шар буурцаг, хөвөн, хаш зэрэг тарималд хортой. Хятад эмнэлэгт үүгээр хамуу, хулгана яр зэрэг өвчнийг засдаг. Бас жиянц, дидан цох гэнэ), алагцэцэгт гичгэнэ (голлосон хүчирхэг үндэстэй, үзүүр хэсэгтээ ацлан салаалсан турь муутай, тахиралдсан өндиймөл 15-30см өндөр иштэй, өвслөг ургамал. Иш, навчны бариул болон цэцэглэгч суман иш босоо үстэйн дээр аржгар үснээс бүрдсэн үслэгтэй. Навч сарвуулаг хэлбэртэй. Үндэс орчмын навч тавчилсан, урт бариултай, ишний дунд ба дээд хэсгийн навч гуравласан. Цэцэг олон, урт нарийн шилбэ бүхий том цэцэгтэй. Дэлбийн хэлтэс цомирлогийн илтэснээсээ 1,5-2 дахин урт. Үр өндгөн хэлбэртэй, гадаргуу үрчгэр, бага зэргийн хянгатай).