Хэвлэх


2024-08-28 02:59:49http://mongoltoli.mn/

ГУУЛЬ

1. Зэс хорголжийг хольж хайлуулан гаргаж авсан төмөрлөг (өнгө нь шар, цагаан хоёр зүйл бий, цагааныг нь цас гэнэ): гууль цутгах (зэс хорголж хольж шармал төмөрлөг цутгах), гууль төмөр [хоршоо] (шармал төмөр) - Зарим газрын зан нь эцэг эх нь үхвээс гууль төмрөөр багламуй. В.Инжаннаши. Хөх судар., гууль зэс [хоршоо] (хэрэглээний өнгөт төмөрлөг);


2. Гуулиар хийсэн юм: гуулин бурхан (гуулиар цутгасан бурхан) - Алхан хээтэй эрээн авдар дээр гуутай гуулин бурхан тавьжээ. Т. Баасансүрэн. Тал., гуулин данх (гуулиар хийсэн данх) - Зуухан дээрх гуулин данхны цоргоор ус цоргин гарна. С.Эрдэнэ. Хонгорзул., гуулин хөгжим (гуулиар хийсэн үлээвэр хөгжим) - Тосгоны соёлын ордонгоос гуулин хөгжим хангинаж, барилга дээр туг далбаа хийсэж, өнгө өнгийн баглаа цэцгийг нэвт гэрэлтсэн гялгар юманд хулдаад барьж яваа харагдлаа. Л. Түдэв. Хар чулуу., гуулин хуур [хөгжим] (гуулиар хийсэн аман хуурын нэг төрөл) - Догоо залуу зандан цагтаа чухам яаж сурсныг бүү мэд, аргал хонины бэлчээрт араг түшин сууж, хуруун чинээ гуулин хуур амандаа хийж, оосор утсы нь дугтчин, олон л дуу аялан, өөрөө өөрийгөө саатуулж байсан аж. С. Дашдооров. Өндөр ижий;
3. Юмны өнгө гялгар, гууль шиг: гуулин толгойт (үсгүй халзан толгой) - Гуулин толгойлсон гайхал минь. Ж.Дамдин. Миний монгол., *гууль нь цухуйх (муу муухай нь илрэх, чанар нь танигдах) - Улааныг муулж, Бароныг талархсанд хүмүүс жигшиж, одоо л гууль нь цухуйх нь гэж бодоцгоов. С.Дашдэндэв. Улаан наран., *гуулиа цухуйлгах (муу чанараа таниулах) - “А” үсгээ арвитай цээжлээгүй эмгэн албаны том хүнтэй юугаа ярьж, гуулиа цухуйлгах чинь энэ вэ гэж өвгөн хэлэв. Л.Бадарч. Шинэ ааруул., *гуулийг нь малтах (мууг нь илчлэх, муу муухайг нь дуудах), алтны дэргэд байсан гууль шарладаг [зүйр цэцэн үг] (сайн юмны нөлөө гэсэн санаа).

--oOo--