Хэвлэх


2024-07-08 05:16:39http://mongoltoli.mn/

ШИЛ

Амьтны хүзүүний ар дагуу байдаг шөрмөс бүлх, мөн түүний орчин газар: шилэн хүзүү (хүн, амьтны хүзүүний ар) - Үгүй чи, шилэн хүзүүнээс эхлээд доош нь хоёр мөр дал руу атгаж дараач гэж хатан дахиж зандрав. Б.Чойндон. Галбын говьд., шилний хонхор ~ шилний хонхорхой (хүний хүзүүний ард байх хотгор ховил газар), шилээ маажих (хүн хүзүүнийхээ арыг маажих) - Дугар маань дуугүй тонгойж, шилээ маажиж хэсэг зогссоноо би үнэнээ хэлэхэд намайг ойшоож үздэггүй болохоор нь айгаад гэв. С.Лочин нар. Галтай залуу нас., шилээ харах (ар араасаа харах) - Хэдэн арван тоннын бул чулуу ачсан машинууд шил шилээ харан зогсжээ. М.Чойжил. Андын нутаг алсдахгүй., хүзүүний шил (амьтны хүзүүний шөрмөс бүлх), *шил заах (зориг хатуужил гаргах, шөрмөс заах) - Гар татаж, шил зааж байгааг нь гэж хорсон бодов. Ч.Лувсанжав. Дамдины бага хүү., Дэлт саарал энэ жил бүр нэг шил заах болоод байгаа юм. Б.Бааст. Хангайн бор., шил нь татах (а. Шилний шөрмөс агших: б. [шилжсэн] Дургүй нь хүрэх, зөрүүдлэх, гөжих - Хүүгийггн шил бүр татав бололтой. Д.Мягмар. Оторчин), *шилийг нь харах (а. Ажил үйлийн төгсгөлийг үзэх; б. Холдуулах, зайлуулах), *шилний хонхор харуулах (шилээ харуулах) - “Та ч улаан нүүрээрээ учрахад, уужим хорвоог ч болтугай урд чинь авчирч тавихад бэлэн гэчхээд, цааш нь эргэж шилний хонхор харагдмагц буугаа шийрлэж чадах юм” гэж Хасбаатар хэлсэн билээ. Б.Бааст. Хунгийн дууль., шилийг нь харах ~ шилнийх нь хонхорхойг харах (а. Тээршээж, түвэгшээж байсан хүнийг явуулах - Тэр хүнийг мордуулж, шилний нь хонхорхойг харангуутаа, нөгөө цаасыг минь Базар гуай элээ шиг нэвсийн ирж, шүүрэн булааж авахад нь энэ нэг тасархай миний миний атганд үлдсэн юм. Э.Оюун. Зарцын охин: б. Бэрхшээж байсан ажлыг арай гэж дуусах), *шилэн хүзүү татах (гөжих, зөрүүдлэх, шил нь татах) - Маргааш нь багш нарын зөвлөлийн хурлаар хэлэлцэхэд, Дугаржав мөн л шилэн хүзүү нь татаж, дуугүй зогссоор байснаа, тал бүрээс нь олон хүн шалгаасны учирДутагдлаа засахыг бодно гэж гуравхан үг хэлжээ. Ж.Пүрэв. Бээлий., *шилээ харуулах (а. Зангаа хувиргах - Чи нэг л өдөр шилээ харуулж, намайг сэтгэлийн зовлонд унагах байх даа гэж хэлэхдээ хүүхний харц их л гунигтай боллоо. Ж.Бямба. Их аяныхан: б. Тээр, түвэг болж байсан хүн, өөрөө явах, холдох - Одоо нүүрээ буруулах арай болоогүй байгаа болохоор, саатуулахын тулд энэ амбан дээр би очъё. Сандо ноён ч бидэнд шилээ харуулах цаг холгүй болсон байхаа. Ж.Пүрэв. Аянга).

--oOo--