Хэвлэх


2024-11-22 11:45:23http://mongoltoli.mn/

БАЯН

1. Элбэг дэлбэг, чинээлэг: хур баян (үе улиран хуримтлуулж хадгалсан эд хогшилтой хүн), баян хангай (уул ус, ургамал ногоотой газар, үржил өгөөж ихтэй нутаг), баян чинээлэг (хөрөнгөтэй, элбэг хангалуун) - Баян чинээлэг айлуудыг л бидэнд зааж өгнө дөө гэжээ. Ж.Дамдин. Үймээний жил.,  баян элбэг ~ элбэг баян (элбэг дэлбэг, чинээлэг) - Өлзий хутгийн цогийг овоолон дүүргээд үргэлжид багташгүй баян элбэг болгожээ. Шүлэгч Лувсандондовын бүтээл., баян намар (газар дэлхийн гарц сайн, идээ цагаа элбэг, мал сүрэг тарган, ургац ногоо арвин ургасан намар), баян бүрд (говь газар байх устай, өвс ургамал жигдэрсэн хэсэг газар), баян тарган ~ баян цатгалан [хоршоо] (элбэг хангалуун, дутагдах гачигдах зүйлгүй), өнөр баян [хоршоо] (үр хүүхдээр баян), баяд ноёд [хоршоо] (эд хөрөнгөтэй эрх мэдэлтнүүд), *нударган баян (а. Ядуусыг дарлан мөлжих баян этгээд; б. Үе дамжсан хөрөнгөтөн), *баян хангай [цээр] (чоно), баян айл баасаа хатаана, ядуу хүн аргалаа хатаана [зүйр цэцэн үг] (хүн баяжих тутам харамч болно гэсэн санаа), баян хүн малаа, ядуу хүн гуяа [зүйр цэцэн үг] (хоосон ядуу байхын хүнд хэцүүг зүйрлэсэн хэллэг);


2. [шилжсэн] Сүүл, эцэс: баян ходоод (а. Дааганы уралдаанд хамгийн сүүлд ирсэн даага - Энэ жилийн баян ходоод, ирэх жилийн баярын магнай. Ардын аман зохиол; б. [шилжсэн] Ажил хөдөлмөр, уралдаан тэмцээнд сүүл барьсан, эцэст орсон), баян түрүү (малын алганаг орчмын мах), баян сав (эх малын хээл тээх сав), баян хот (эх малын хээл тээх орон), баян хуур [хөгжим] (а. Авсаар бадралт баг бишгүүр; б. Гурван эгнээ даралт бүхий хөгжмийн зэмсэг), баян жил (юм хум элбэг дэлбэг жил), ертөнцийн гурван баян (эрдэмтэй бол эрхэм баян, үртэй бол өнөр баян, өргүй бол өөдлөх баян, хувилбар: газар үндсээр баян, тэнгэр одоор баян, далай усаар баян; эрхэм баян эрдэм ном, дунд баян үр хүүхэд, адаг баян адуу мал ~ адаг баян эд хөрөнгө).

--oOo--