2024-11-24 01:33:03http://mongoltoli.mn/
1. Хүзүүний өвөр хэсэг, юм залгих мөр, амьсгалын мөрийн зарим хэсэг: амьсгалын хоолой (цагаан хоолой), буруу хоолой (цагаан хоолой, мөгөөрсөн хоолой), улаан хоолой (хүн, амьтны юм залгих мөр) - Аюулт тэр мангасын ангайх ам нь их боловч залгих хоолой нь нарийхан. Ц.Дамдинсүрэн. Түүвэр зохиол., хуурай хоолой (цагаан хоолой, мөгөөрсөн хоолой), цагаан хоолой (а. Амьсгалын мөр; б. [шилжсэн] Чанга яригч), хоолой боох (цагаан мөгөөрсний дотор талд гэмтэл учран амьсгал боох өвчин; б. [шилжсэн] Дээл, хувцасны зах барих), хоолой засах (а. Бага зэрэг ханиах мэт болж, дуу чимээ өгөх; б. Хоолойд торсон зүйлийг гаргах) - Данзан тэднийг ихэд бахдан үздэг бөгөөд өөрийнхөө биеийг мөн адил цог жавхлантай харагдах болов уу гэж горьдохдоо хоолой засан бүдүүн дуугаар хүнгэнүүлэн ярихыг оролдоно. Д.Намдаг. Цаг төрийн үймээн., хоолой нарийсах (а. Нарийнтах; б. [шилжсэн] Баргийн хоолыг голдог болох), хоолой норгох (а. Жаахан ундаа уух; б. Жаахан архи уух), хоолой норгож, гол залгуулах (өлссөн үед нь бага сага юм идүүлж уулгах), хоолой сөөх (хүн амьтны цагаан хоолойн мөгөөрс гэмтэж дуу нь бууран гутах), хоолой хохтнох (хоолой хохон хохон дуугарах), хоолой хөдлөх (ховдог хүрэх, идэх гэж их горилох), хоолойгоо барих (идэхээ арвилах, идэхгүй тэсвэрлэх), хоолойн зүү (хоолойн чимэг), хоолойн чимэг (дээл хувцасны энгэрт хатгах гоёлын чимэг, гоёлын зүү), хоолойн шилбэ (хоолойн товчийг товчлон тогтоох гогцоо), хоолойн товч (дээл, цамц зэрэг хувцасны зааманд хадсан товч), хоолой ам [хоршоо] (хүн, амьтны залгиур эрхтнүүд) - Шүлс нулимс цувран үсэрч хоолой ам хатвай. В.Инжаннаши. Улаанаа ухилах тэнхим., *хоолой гэж хошного (а. Хоолой үрэвсэн өвдөж улайх; б. Дуу дуулахдаа тааруу), *хоолой дээр хутга тавих (а. Алахаар заналхийлэх; б. Ацан шалаанд оруулах, яаж ч болохгүй хүнд байдалд оруулах) - Бид өнөөдөр гамингийн гарт тарчилж тамлагдаж байвч хоолойд нь хутга тавьж хариугаа авах цаг ирнэ. Д.Намдаг. Цаг төрийн үймээн., *хоолой засах юм (архи), *хоолой давахгүй (а. Идэхэд хэцүү амт муутай; б. Идэж чадахгүй) - Бадарчин баярлаж: -Ганцаар идэхээр хоолой давдаггүй юм. Ашгүй гурвуул идэх болж дээ гэхэд Гомбо гэлэн дуугарсангүй. Л.Түдэв. Бүгд найрамдах улсын анхдугаар он., *хоолой огтолчих шахах (яаруулах, тэвдүүлэх);
2. Дуулах өнгө, дуу: хоолой зангирах (сэтгэл үлэмж түгшин хөдөлж, үг хэлж чадахгүй болох) - Бодох тусам хоолой зангиран, бөөн бөөн нулимс асгарна. Л.Дашням. Нялх ногоо., хоолой засах (бага зэрэг ханиах мэт дуу гаргах) - Магсаржав хоолой засаад чимээ алдав. С.Удвал. Их хувь заяа., хоолой муутай (дуулахдаа дуу яруу биш, дорой муу), хоолой сайтай (дуулахад дуу яруу сайхан), хоолой цуцах (дууны хөвч хэвийн ачааллыг тэсвэрлэх чадвар сульдах), хоолойгоо хагартал бархирах (чанга дуугаар орилж, хашхирах), хоолойгоо шахах (зориуд өндөр дуугаар ярих), хоолойн хөөмий (түгжсэн амьсгааг хоолойд буюу хэлний уг хөөмийн гүнд шахаж задлах уянгын хөөмийн нэгэн зүйл, барил), аргил хоолой (эрэгтэй хүний бүдүүн дуу), бүдүүн хоолой (умзад хоолой), өтгөн хоолой (аргил бүдүүн дуу), тунгалаг хоолой (эмэгтэй хүний нарийн дуу), умзад хоолой (хүний дууны өнгөн өтгөн нь), шингэн хоолой (нарийн дуу), дуу хоолой [хоршоо] (а. Дуу авиа, хэл яриа; б. [шилжсэн] Үзэл бодол), хоолой нь хонх болж, ходоод нь лонх болох [зүйр цэцэн үг] (архичин болох гэсэн санаа);
3. Хоёр уулын хоорондох өргөн тавиу газар - Мандалын говь гэж хэц арыг дагасан сайхан хоолой бий. С.Дашдооров. Говийн өндөр., халиурсан өвстэй хоолойг огтлон гарах (хоёр уулын хоорондох халиурсан өвстэй өргөн хөндийг хөндлөн туулж гарах), хоолой зааг [хоршоо] (хоёр уулын хоорондох хөндий) - Хоолой заагаар дүүрсэн хоо шар тэмээнүүд байна. ААЗ., нуга хоолой [хоршоо] (уул толгодын чийг ихтэй, ургамал ногоо сайтай өргөн тавиу газар);
4. Хоёр нуурыг холбосон горхи суваг: суваг хоолой [хоршоо] (а. Ус урсгах шуудуу; б. Хоёр нуурыг холбосон горхи суваг), суваг хоолой татах (ус урсгахаар шуудуу татах);
5. Хоёр хуурай газрын хоорондуур, хоёр далайг холбосон усан зам - Хамгийн сүүлчийн долоодугаар шатандаа Ла-Маншийн хоолойг харайн Британийн аралд халдан орохоор тооцоолжээ. Б.Полевой. Эцсийн бүлэгт;
6. Харьцангуй урт, ихэнхдээ дугуй огтлол бүхий хий болон шингэн зүйлийг дамжуулан илгээх хөндий суваг: муу усны хоолой (муу ус дамжуулан зайлуулах том, бүдүүн төмөр гуурс), цэвэр усны хоолой (цэвэр ус дамжуулах бүдүүн төмөр гуурс), төмөр хоолой (юм дамжуулах төмөр гуурс) - Ус сорогч авчирч хоолой залган нуур далай болсон энэ усыг дундлах гэсээр байтал хамаг цаг дуусах нь байна. С.Лочин. Сэтгэлийн өнгө;
7. Гэрийн туурганы дээд хэсэг: туурганы хоолой (туурганы дээвэрт доогуур орох хэсэг);
8. [хуучирсан] Хоол, идээ.